Op weg naar Santiago de Compostela
Door: Remco Froon
Blijf op de hoogte en volg Jan en Remco
19 April 2013 | Nederland, Houten
• DE LEGENDE
In 813 bracht de bisschop Teodomirus van Iria Flavia, koning Alfonso de Tweede op de hoogte van de ontdekking van een graf met de stoffelijke resten van de apostel Jacobus. Hij was in het jaar 42 onthoofd in Palestina, maar zijn volgelingen roofden zijn lichaam en verscheepten het met een houten boot naar Iria. Uiteindelijk bereikte de boot de Galicische kust, waarna het lichaam werd begraven aan de berg Libredón. Over het graf verrees een machtige kathedraal waarvan de bouw pas begon in 1075.
Een opmerkelijk feit is dat, volgens overlevering, koning Ordoño I van Asturië in 859 een veldslag leverde tegen de Moren, waarbij zijn leger onverwacht hulp kreeg van een geheimzinnige ruiter die de Moren doodde, zodat de slag gewonnen werd. Het lag voor de hand dat de ruiter niemand anders was dan Sint Jakobus (Santiago), die sindsdien in Spanje dan ook de titel Matamoros (Morendoder) draagt.
Ook zijn er theorieën dat de Camino naar Santiago al in Romaanse en Keltische tijden een mystieke en heidense pelgrimstocht was. De zogenaamde ‘Via Láctea’. Van de Romeinse legioenen van Caius Brutus wordt verteld dat ze naar Finisterre (= betekent einde van de wereld. Dit was vroeger letterlijk te nemen, omdat deze kaap, gelegen in Spanje, het meest westelijke punt was van de tot toen gekende wereld. Vele pelgrims stappen, na aangekomen te zijn in Santiago, nog 3 dagen verder om zo het eindpunt van het vaste land te aanschouwen.) zijn gemarcheerd. Vanaf de kaap hebben zij vol ontzag de zon gezien, die langzaam in de onderwereld wegzakte. Ongetwijfeld zullen ook zij de oude Keltische riten van aarde, water en vuur hebben uitgevoerd. Hierbij wordt het haar geknipt, wordt in de zee gebaad en wordt iets persoonlijks uit hun verleden verbrand bij zonsondergang. Dit alles wordt vandaag de dag nog steeds door sommige pelgrims gedaan.
• DE NAAM
De stad heet officieel kortweg Santiago, maar er zijn nog veel meer steden die zo heten. Compostela is een bijnaam, die vooral wordt gebruikt als men de stad als bedevaartsoord beschouwt.
Meestal wordt gezegd dat de bijnaam komt van Campus Stellae (Sterrenveld), vanwege de ster die, volgens de overlevering, het gebeente van Jacobus op deze plaats heeft aangewezen.
• DE SYMBOLEN
In de christelijke iconografie is de schelp het attribuut van Jacobus de Meerdere. Als zoon van Zebedeus en Salome en broer van de apostel Johannes was hij één van de 12 apostelen van Jezus Christus. Hij stierf de marteldood onder Herodes Agrippa I rond het jaar 42. Hij wordt als patroon van Spanje vereerd te Santiago de Compostela.
De schelp is bevestigd aan zijn hoed, mantel of knapzak. De Sint-jakobsschelp is hiernaar vernoemd. Ook wordt hij vaak afgebeeld met een staf, het attribuut van de pelgrim.
Maar in de klassieke oudheid was een schelp een metafoor voor een vagina. De schelp stond toen symbool voor wedegeboorte en vruchtbaarheid, vandaar dat Venus uit een schelp opstijgt op het schilderij ‘De Geboorte van Venus’ van Botticelli. Men kan zeggen dat de schelp, net als zoveel andere heidense symbolen en riten, door de Katholieke kerk is overgenomen.
Nog een ander symbool is zijn zwaardkruis, daar hij op wonderbaarlijke wijze zou ingegrepen hebben in een veldslag en vele Moren hebben gedood.
• HET BEGIN VAN DE INTERNATIONALE BEDEVAART
Het is moeilijk na te gaan wanneer juist de eerste pelgrims toestroomden op de plaats van Jacobus’ graf. Het is niet eenvoudig een chronologisch overzicht te geven van de bedevaarten naar Santiago. Informatie van de eerste bedevaarten hebben we vanaf de 10de eeuw.
De eerste buitenlandse pelgrim, die we uit de bronnen kennen, was Godeschalk, bisschop van Le Puy. Slechts onrechtstreeks is er een aanwijzing te vinden van Godeschalks reis. Zijn bezoek aan Compostela is circa 950 te situeren.
Enkele jaren later, circa 959, bezocht abt Caesarius van Montserrat Compostela. Van een derde pelgrim, Raimond van Rouergue, weten we dat hij in 961 als pelgrim op weg naar Compostela vermoord werd.
• WIE ONDERNAM EEN PELGRIMAGE?
Pelgrims waren niet anoniem, ze moesten hun identiteit kunnen justifiëren. Ze droegen onder andere aanbevelingsbrieven en getuigschriften van pastoors of bisschoppen bij zich. Onder Lodewijk XIV werd het door wet bepaald dergelijke documenten bij zich te hebben.
Men had twee categorieën pelgrims. De eerste bestond uit mensen, door godsdienstijver aangespoord. De tweede groep waren boetelingen, verplicht tot strafbedevaart. De pelgrims werden door kerk en vorst beschermd. Ze reisden dikwijls met een vrijgeleide. Er bestond een internationale wetgeving van toepassing op pelgrims om ze te beschermen. Onder de pelgrims waren er ook deserteurs, avonturiers en spionnen.
• KAREL DE GROTE EN JACOBUS
De kroniek begint met de verschijning van de apostel Jacobus aan Karel de Grote. Op een nacht, zo vermeldt de tekst, piekert Karel over een merkwaardige constellatie aan de avondhemel. Hij ziet een smalle sterrenband, zich uitstrekkend vanaf Friesland tot aan een onbekende plek in Noord-Spanje. Dan verschijnt hem in een droom de apostel. In harde woorden roept deze Karel op tot bevrijding van zijn grafstede en een etnische zuivering van die schaamteloze heidense Moren. ‘Maak de weg naar mijn graf vrij, zodat alle volkeren zich bij mij kunnen melden om God te loven voor de wonderen die Hij verricht heeft, en vergeving voor hun zonden af te smeken…tot aan het einde der tijden’.
Een gehoorzame Karel verzamelt z’n soldaten, slaat de Saracenen, in mootjes en legt het graf van de heilige bloot. God en Jacobus bemoedigen de strijders door ’s nachts hun lansen in bloei te zetten. Dit allemaal wederom uitbundig verbeeld in het glas in lood langs al die lange wegen naar Compostela. Daarmee is de strijd nog lang niet beslist. Mohammed blijkt nog zes lange eeuwen een taaie tegenstander.
Gaandeweg krijgt Jacobus bloeddoorlopen trekjes. Geprent in het collectieve geheugen staat nog de slag bij Clavijo in 844 na Chr; een gevecht dat overigens nooit heeft plaatsgevonden. De katholieke Ramire lijdt een smadelijke nederlaag tegen de Moorse émir. ‘s Nachts verschijnt de ongelukkige koning de H. Jacobus. Deze biedt de overwinning aan. Het visioen maakt de christelijke soldateska bloeddronken.
De volgende dag duikt de ‘geduchte en onverschrokken morendoder’ zittend op een spierwitte hengst en in zijn hand een witte vlag met een rood kruis, op aan het hoofd van hemelse eskadrons op in de voorste linies. Vanaf dit ogenblik wordt Jacobus weergegeven als een meedogenloze ‘Santiago Matamoros’, de morendoder.
In 813 bracht de bisschop Teodomirus van Iria Flavia, koning Alfonso de Tweede op de hoogte van de ontdekking van een graf met de stoffelijke resten van de apostel Jacobus. Hij was in het jaar 42 onthoofd in Palestina, maar zijn volgelingen roofden zijn lichaam en verscheepten het met een houten boot naar Iria. Uiteindelijk bereikte de boot de Galicische kust, waarna het lichaam werd begraven aan de berg Libredón. Over het graf verrees een machtige kathedraal waarvan de bouw pas begon in 1075.
Een opmerkelijk feit is dat, volgens overlevering, koning Ordoño I van Asturië in 859 een veldslag leverde tegen de Moren, waarbij zijn leger onverwacht hulp kreeg van een geheimzinnige ruiter die de Moren doodde, zodat de slag gewonnen werd. Het lag voor de hand dat de ruiter niemand anders was dan Sint Jakobus (Santiago), die sindsdien in Spanje dan ook de titel Matamoros (Morendoder) draagt.
Ook zijn er theorieën dat de Camino naar Santiago al in Romaanse en Keltische tijden een mystieke en heidense pelgrimstocht was. De zogenaamde ‘Via Láctea’. Van de Romeinse legioenen van Caius Brutus wordt verteld dat ze naar Finisterre (= betekent einde van de wereld. Dit was vroeger letterlijk te nemen, omdat deze kaap, gelegen in Spanje, het meest westelijke punt was van de tot toen gekende wereld. Vele pelgrims stappen, na aangekomen te zijn in Santiago, nog 3 dagen verder om zo het eindpunt van het vaste land te aanschouwen.) zijn gemarcheerd. Vanaf de kaap hebben zij vol ontzag de zon gezien, die langzaam in de onderwereld wegzakte. Ongetwijfeld zullen ook zij de oude Keltische riten van aarde, water en vuur hebben uitgevoerd. Hierbij wordt het haar geknipt, wordt in de zee gebaad en wordt iets persoonlijks uit hun verleden verbrand bij zonsondergang. Dit alles wordt vandaag de dag nog steeds door sommige pelgrims gedaan.
• DE NAAM
De stad heet officieel kortweg Santiago, maar er zijn nog veel meer steden die zo heten. Compostela is een bijnaam, die vooral wordt gebruikt als men de stad als bedevaartsoord beschouwt.
Meestal wordt gezegd dat de bijnaam komt van Campus Stellae (Sterrenveld), vanwege de ster die, volgens de overlevering, het gebeente van Jacobus op deze plaats heeft aangewezen.
• DE SYMBOLEN
In de christelijke iconografie is de schelp het attribuut van Jacobus de Meerdere. Als zoon van Zebedeus en Salome en broer van de apostel Johannes was hij één van de 12 apostelen van Jezus Christus. Hij stierf de marteldood onder Herodes Agrippa I rond het jaar 42. Hij wordt als patroon van Spanje vereerd te Santiago de Compostela.
De schelp is bevestigd aan zijn hoed, mantel of knapzak. De Sint-jakobsschelp is hiernaar vernoemd. Ook wordt hij vaak afgebeeld met een staf, het attribuut van de pelgrim.
Maar in de klassieke oudheid was een schelp een metafoor voor een vagina. De schelp stond toen symbool voor wedegeboorte en vruchtbaarheid, vandaar dat Venus uit een schelp opstijgt op het schilderij ‘De Geboorte van Venus’ van Botticelli. Men kan zeggen dat de schelp, net als zoveel andere heidense symbolen en riten, door de Katholieke kerk is overgenomen.
Nog een ander symbool is zijn zwaardkruis, daar hij op wonderbaarlijke wijze zou ingegrepen hebben in een veldslag en vele Moren hebben gedood.
• HET BEGIN VAN DE INTERNATIONALE BEDEVAART
Het is moeilijk na te gaan wanneer juist de eerste pelgrims toestroomden op de plaats van Jacobus’ graf. Het is niet eenvoudig een chronologisch overzicht te geven van de bedevaarten naar Santiago. Informatie van de eerste bedevaarten hebben we vanaf de 10de eeuw.
De eerste buitenlandse pelgrim, die we uit de bronnen kennen, was Godeschalk, bisschop van Le Puy. Slechts onrechtstreeks is er een aanwijzing te vinden van Godeschalks reis. Zijn bezoek aan Compostela is circa 950 te situeren.
Enkele jaren later, circa 959, bezocht abt Caesarius van Montserrat Compostela. Van een derde pelgrim, Raimond van Rouergue, weten we dat hij in 961 als pelgrim op weg naar Compostela vermoord werd.
• WIE ONDERNAM EEN PELGRIMAGE?
Pelgrims waren niet anoniem, ze moesten hun identiteit kunnen justifiëren. Ze droegen onder andere aanbevelingsbrieven en getuigschriften van pastoors of bisschoppen bij zich. Onder Lodewijk XIV werd het door wet bepaald dergelijke documenten bij zich te hebben.
Men had twee categorieën pelgrims. De eerste bestond uit mensen, door godsdienstijver aangespoord. De tweede groep waren boetelingen, verplicht tot strafbedevaart. De pelgrims werden door kerk en vorst beschermd. Ze reisden dikwijls met een vrijgeleide. Er bestond een internationale wetgeving van toepassing op pelgrims om ze te beschermen. Onder de pelgrims waren er ook deserteurs, avonturiers en spionnen.
• KAREL DE GROTE EN JACOBUS
De kroniek begint met de verschijning van de apostel Jacobus aan Karel de Grote. Op een nacht, zo vermeldt de tekst, piekert Karel over een merkwaardige constellatie aan de avondhemel. Hij ziet een smalle sterrenband, zich uitstrekkend vanaf Friesland tot aan een onbekende plek in Noord-Spanje. Dan verschijnt hem in een droom de apostel. In harde woorden roept deze Karel op tot bevrijding van zijn grafstede en een etnische zuivering van die schaamteloze heidense Moren. ‘Maak de weg naar mijn graf vrij, zodat alle volkeren zich bij mij kunnen melden om God te loven voor de wonderen die Hij verricht heeft, en vergeving voor hun zonden af te smeken…tot aan het einde der tijden’.
Een gehoorzame Karel verzamelt z’n soldaten, slaat de Saracenen, in mootjes en legt het graf van de heilige bloot. God en Jacobus bemoedigen de strijders door ’s nachts hun lansen in bloei te zetten. Dit allemaal wederom uitbundig verbeeld in het glas in lood langs al die lange wegen naar Compostela. Daarmee is de strijd nog lang niet beslist. Mohammed blijkt nog zes lange eeuwen een taaie tegenstander.
Gaandeweg krijgt Jacobus bloeddoorlopen trekjes. Geprent in het collectieve geheugen staat nog de slag bij Clavijo in 844 na Chr; een gevecht dat overigens nooit heeft plaatsgevonden. De katholieke Ramire lijdt een smadelijke nederlaag tegen de Moorse émir. ‘s Nachts verschijnt de ongelukkige koning de H. Jacobus. Deze biedt de overwinning aan. Het visioen maakt de christelijke soldateska bloeddronken.
De volgende dag duikt de ‘geduchte en onverschrokken morendoder’ zittend op een spierwitte hengst en in zijn hand een witte vlag met een rood kruis, op aan het hoofd van hemelse eskadrons op in de voorste linies. Vanaf dit ogenblik wordt Jacobus weergegeven als een meedogenloze ‘Santiago Matamoros’, de morendoder.
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
